گیاه دم اسب

گیاه دم اسب به نام های bottle-brush، Equisetum arvense، Horse willow، paddock-pipes، pewterwort، scouring rush، shave grass و Toadpipe معروف می باشد. 
گیاه دم اسب با نام علمی Equisteum arvense یک داروی گیاهی است که قدمت آن مربوط به دوران یونان و روم باستان می باشد. در قدیم از این گیاه برای جلوگیری از خونریزی، معالجه زخم، درمان سل و مشکلات کلیوی استفاده میشد. واژه Equisteum از equus گرفته شده که به معنی اسب بوده و واژه seta به معنی موی زبر است.
گیاه دم اسب حاوی سیلیکون بوده و به تقویت استخوان کمک می کند. به همین دلیل برخی متخصصان و پزشکان، مصرف گیاه دم اسب را برای درمان استئوپورز (پوکی استخوان) توصیه می کنند. این گیاه، مدر (ادرار آور) بوده و از آن در برخی لوازم آرایشی استفاده می شود. برخی مطالعات، اثر این گیاه را بر انسان مورد تحقیق قرار داده اند.

توصیف گیاه:

گیاه دم اسب جزو گیاهان عظیم الجثه و درخت مانند است که از دوره پالئوزویک و حدود 400 میلیون سال پیش وجود داشته است. این گیاه که نسبت نزدیکی با سرخس دارد، یک گیاه علفی و بدون گل است که در اقصی نقاط اروپا، آسیا، خاورمیانه و امریکای شمالی یافت می شود. این گیاه، پایا و دایمی بوده و در تمام فصول رشد می کند، دارای ساقه های توخالی است و جوانه های آن شبیه مارچوبه است. وقتی این گیاه خشک می شود، بلورهای سیلیکا که در ساقه و شاخه ها تشکیل می شوند، به شکل دم پرمانند در می آیند و یک حالت خراشیدگی را به گیاه می دهند. همین ویژگی باعث شده که در قدیم از این گیاه در جلا و صیقل دادن فلزات بخصوص ظروف مفرغی استفاده شود.

اجزای مورد استفاده گیاه:

اجزای گیاه دم اسب که مصارف دارویی دارد، شامل بخش های تازه یا خشک شده است.

مصارف دارویی و عوارض:

در قدیم از گیاه دم اسب برای کمک به خروج مایعات اضافی از بدن و افزایش دفع ادرار استفاده میشد. یکی از مطالعات به بررسی تاثیر استفاده از گیاه دم اسب بر بیماران مبتلا به سابقه سنگ کلیه و اسید اوریک پرداخت و نشان داد افرادی که از گیاه دم اسب استفاده کردند، با افزایش دفع ادرار مواجه شدند. سایر مطالعات نیز نشان داد که گیاه دم اسب خاصیت آنتی اکسیدانی داشته و می تواند مانع رشد سلول های سرطانی شود.

استئوپورز (پوکی استخوان):

گیاه دم اسب، یکی از گزینه ها برای درمان استئوپورز (پوکی استخوان) می باشد چون این گیاه حاوی سیلیکون است که برای سلامت استخوان ضروری می باشد. نتیجه یک مطالعه روی 122 زن ایتالیایی که عصاره خشک گیاه دم اسب یا 270 میلی گرم کلسیم استئوسیل را به صورت دوبار در روز مصرف کرده بودند (ترکیب گیاه دم اسب و کلسیم در ایتالیا برای استئوپورز و شکستگی استخوان استفاده می شود)، نشان داد که هردو گروه با بهبود تراکم استخوان مواجه شدند. با این حال برای تعیین اثرات این گیاه بر تراکم استخوان نیاز به مطالعات و تحقیقات بیشتری است.   

موارد متفرقه:

• گاهی اوقات گیاه دم اسب برای بیماری های زیر پیشنهاد می شود، گرچه شواهد علمی در این زمینه کمیاب و نادر است:
• سنگ کلیه
• عفونت مجاری ادراری
• شکنندگی ناخن
• زخم و سوختگی جزئی (به صورت موضعی بکار می رود اما هرگز از مکمل های گیاهی  روی زخم باز استفاده نکنید)
• گیاه دم اسب به دو صورت خشک یا محلول در بازار یافت می شود. محلول حاوی گیاه دم اسب باید در ظروف دربسته و به دور از نور آفتاب نگهداری شود.

شیوه مصرف:

 اطفال:
از آنجایی که گیاه دم اسب حاوی مقدار اندکی نیکوتین است لذا دادن این گیاه به کودکان توصیه نمی شود.

بزرگسالان:
کپسول: کپسول گیاه دم اسب حاوی 10 تا 15درصد سیلیکاست که این یک دوز استاندارد محسوب می شود.

چای گیاهی: 2 تا 3 قاشق چایخوری از این گیاه را در یک لیوان بریزید و آب جوش را به آن اضافه کنید و اجازه دهید تا این مواد به مدت 5 تا 10 دقیقه حل شوند. این محلول را روزی 3 بار مصرف کنید. این محلول را طبق دستور مصرف کنید.
تنتور (1:5): برای تعیین دوز و مناسب بودن این گیاه با بیماری با پزشک مشورت کنید.
کمپرس: 10 گرم از این گیاه را در 1 لیتر آب حل کنید و روزانه آن را به صورت کمپرس استفاده کنید.
دقت کنید که هنگام مصرف فرآورده های گیاه دم اسب به صورت خوراکی، مایعات را بقدر کافی بنوشید.

جوانب احتیاط:

استفاده از گیاهان، یکی از رویکردهای وقتگیر برای تقویت بدن و درمان بیماری است. گیاهان حاوی ترکیباتی هستند که می توانند عوارض جانبی را هدف قرار دهند و یا با سایر گیاهان، مکمل ها یا داروها تداخل ایجاد کنند. به همین دلیل باید در مصرف گیاهان دارویی جوانب احتیاط را در نظر گرفت و گیاهان دارویی را تحت نظارت پزشک یا فردی که در زمینه طب گیاهی تخصص دارد، مصرف کرد.
اگر فرآورده های گیاه دم اسب بدرستی استفاده شود، مصرف این گیاه بی ضرر و بی خطر خواهد بود. گونه های دیگری از گیاه دم اسب، Equisteum palustre نامیده می شود که برای اسب سمی و خطرناک است. بنابراین توصیه می شود که هرگز این گونه از گیاه دم اسب را مصرف نکنید و از محصولات و فراورده هایی که توسط شرکت های مشهور ساخته و تولید می شوند، استفاده کنید. تاحد امکان محصولاتی را انتخاب کنید که دارای مهر استاندارد و گارانتی می باشد.
استفاده مداوم از گونه های گیاه دم اسب حتی گونه های مطمئن (E.arvense) توصیه نمی شود.
مصرف گیاه دم اسب به صورت خوراکی موجب افت سطح ویتامین B1 (تیامین) در بدن می شود. چنانچه گیاه دم اسب را به صورت منظم مصرف می کنید، باید از مولتی ویتامین یا حداقل مکمل ب کمپلکس نیز استفاده کنید. 
افراد دچار بیماری های قلبی یا کلیوی، دیابت یا روده نباید از گیاه دم اسب استفاده کنند.
هنگام مصرف گیاه دم اسب نباید از مشروبات الکلی استفاده شود چون گیاه دم اسب موجب افت سطح تیامین می شود.
گیاه دم اسب می تواند سطح پتاسیم بدن را کاهش دهد بنابراین افرادی که در معرض کمبود پتاسیم هستند، نباید از گیاه دم اسب استفاده کنند.
زنان باردار یا شیرده نباید گیاه دم اسب را مصرف کنند.

تداخلات دارویی:

اثرات گیاه دم اسب می تواند اثرات برخی داروها را تشدید کند. به همین دلیل افرادی که داروهای خاص مصرف می کنند، نباید بدون مشورت پزشک و خودسرانه به مصرف گیاه دم اسب روی آورند.

• مشروبات الکلی: افرادی که به مصرف مشروبات الکلی اعتیاد دارند، با کاهش سطح ویتامین B1 (تیامین) مواجهند. از آنجایی که گیاه دم اسب موجب کاهش سطح تیامین می شود لذا به این افراد توصیه می شود که از مصرف گیاه دم اسب خودداری کنند.
• آدامس یا قرص نیکوتین: گیاه دم اسب حاوی مقداری نیکوتین است. بنابراین در صورت مصرف قرص های جایگزین نیکوتین یا جویدن آدامس نباید از گیاه دم اسب استفاده شود.
• دیگوکسین (لانوکسین): گیاه دم اسب موجب افت سطح پتاسیم در بدن می شود (هیپوکالمیا). افراد دچار آریتمی قلب و افرادی که دیگوکسین مصرف می کنند، نباید از گیاه دم اسب استفاده کنند.
• داروهای مدر (ادرار آور): گیاه دم اسب، مدر بوده و خاصیت ادرار آوری دارد و این بدین معناست که این گیاه موجب دفع مایعات اضافی از بدن می شود. بنابراین افرادی که داروهای مدر استفاده می کنند، بدلیل خطر کم آبی بدن یا افت پتاسیم نباید گیاه دم اسب را مصرف کنند.
• لیتیوم: مصرف گیاه دم اسب با لیتیوم بواسطه اختلال در توانایی بدن به دفع لیتیوم موجب ساخت و انباشته شدن لیتیوم در بدن می شود که این می تواند خطرناک باشد.  

  تنظیم: زهرا محبی(کارشناس ارشد تغذیه)