خطر ابتلا به بیماری کبد چرب

کبد در سمت راست و بالای شکم قرار گرفته و بزرگترین عضو داخلی بدن می باشد. وظیفه اصلی کبد، از بین بردن سموم و تجزیه مواد مغذی است. خون در سیستم گوارش و قبل از اینکه به قسمت های مختلف بدن برسد، در کبد تصفیه می شود.
بیماری کبد چرب بیماری است که چربی اضافی در سلول های کبد ساخته می شود. این بیماری در کشورهای غربی شایع است.
یک دهم از افراد به این بیماری مبتلا هستند. کبد حاوی مقداری چربی است اما اگر میزان چربی از 10 درصد وزن کبد فراتر رود، فرد دچار بیماری کبد چرب می شود که ممکن است عوارض و مشکلات جدی را تجربه کند.
کبد چرب ممکن است بدون آسیب باشد اما گاهی اوقات چربی اضافی منجر به التهاب کبد می شود که به این حالت، استئاتوهپاتیت (steatohepatitis) گفته می شود که به کبد آسیب نمی زند. گاهی اوقات التهاب کبد چرب با مصرف الکل ارتباط دارد که به این حالت، استئاتوهپاتیت الکلی گفته می شود. اما اگر التهاب کبد ناشی از مصرف الکل نباشد، به آن  استیتوهپاتیت غیرالکلی یا NASH گفته می شود.
کبد ملتهب به مرور زمان سفت  می شود که به این حالت، سیروز گفته می شود که بسیار جدی و خطرناک است و اغلب منجر به نارسایی کبد می شود. NASH یکی از دلایل سیروز می باشد.
 

دلایل بیماری کبد چرب:

مصرف بیش از حد چربی باعث تشکیل چربی در کبد می شود. وقتی کبد نتواند چربی ها را تجزیه کند، معمولا چربی زیادی در کبد جمع می شود. مردم در صورتی مبتلا به کبد چرب می شوند که درگیر چاقی، دیابت یا تری گلیسرید بالا باشند.
مصرف الکل، کاهش وزن سریع و سوءتغذیه منجر به کبد چرب می شود. به هرحال احتمال ابتلا به کبد چرب وجود دارد حتی اگر هیچیک از این بیماری ها وجود نداشته باشد.
 

عوامل خطر ابتلا به بیماری کبد چرب:

بیشتر بیماران مبتلا به کبد چرب میانسال بوده و دچار اضافه وزن هستند. بنابراین عوامل خطر که با بیماری کبد چرب ارتباط دارد، عبارتند از:

• اضافه وزن (شاخص توده بدنی 25-30)
• چاقی (شاخص توده بدنی بالاتر از 30)
• دیابت
• بالا بودن سطح تری گلیسرید

سندروم متابولیک و بیماری کبد چرب:

امروزه بیشتر محققان معتقدند که سندروم متابولیک که جزو بیماری هایی است که خطر دیابت، بیماری قلبی و سکته را افزایش می دهد، نقش مهمی در ابتلا به کبد چرب دارد.
 

علایم سندروم متابولیک:

• چاقی بخصوص چاقی دور شکم (چاقی شکمی)
• فشارخون بالا (پرفشاری خون)
• غیرعادی بودن سطح کلسترول-بالابودن سطح تری گلیسرید که نوعی چربی خون است یا پایین بودن سطح کلسترول HDL که کلسترول خوب بشمار می رود.
• مقاومت انسولین-هورمونی که مقدار قندخون را تنظیم می کند.

مقاومت انسولین مهمترین محرک NASH می باشد. از آنجایی که این حالت می تواند چندین سال ثابت باشد و آسیب ها و خطرات کمتری دارد لذا محققان معتقدند که عوامل خطرناکی مثل عفونت باکتریایی یا غیرعادی بودن هورمون منجر به سیروز کبد می شود.

چگونه کبد، چرب می شود؟

هنوز واضح نیست که کبد چگونه چرب می شود. چربی از سایر نقاط بدن وارد کبد می شود و یا کبد می تواند چربی اضافی را از روده جذب کند. به علاوه کبد نمی تواند چربی را به شکلی تغییر دهد که قابل حذف باشد. به هرحال مصرف غذاهای چرب به خودی خود نمی تواند باعث کبد چرب شود.

علایم بیماری کبد چرب:

کبد چرب هیچ علایمی ندارد لذا مردم غالبا زمانی متوجه کبد چرب می شوند که به دلایلی آزمایش بدهند. NASH طی چندین سال و حتی چندین دهه می تواند به کبد آسیب بزند، بدون اینکه علایمی داشته باشد. اگر این بیماری بدتر شود، بیمار دچار خستگی، کاهش وزن، دردهای شکمی، ضعف و گیجی می شود.

تشخیص بیماری کبد چرب:

پزشک با انجام آزمایش و چکاپ منظم می تواند به بزرگ شدن کبد پی ببرد. بنابراین بزرگ شدن کبد یکی از علایم کبد چرب است. درصورت اطلاع از سلامت کبد می توانید به توصیه پزشک به انجام آزمایش خون از جمله آزمایش کبد، سی تی اسکن یا ام.آر.آی بپردازید. 
در صورت ابتلا به سایر بیماری ها، احتمال ابتلا به NASH نیز وجود دارد. بنابراین تنها راه برای اطلاع از کبد چرب، بایوپسی از کبد می باشد. در بایوپسی، پزشک نمونه ای از بافت کبد را با سوزن بر می دارد و آن را زیر میکروسکوپ می گذارد.

برخی سوالاتی که بیمار برای تشخیص کبد چرب از پزشک می پرسد:

• به چه دلیل دچار کبد چرب شده ام؟
• آیا مبتلا به NASH هستم؟ اگر نه، آیا شانس ابتلا به NASH دارم؟
• آیا مبتلا به سیروز هستم؟ اگر نه، آیا شانس ابتلا به این بیماری را دارم؟
• آیا لازم است وزنم را کاهش بدهم؟ چگونه می توانم اینکار را براحتی انجام بدهم؟
• آیا برای کنترل کلسترول و تری گلیسرید نیاز به مصرف دارو دارم؟
• چه داروهایی به کبد آسیب می زند؟

پیشگیری از بیماری کبد چرب:

هیچ روش درمانی یا جراحی برای کبد چرب وجود ندارد اما برخی اقدامات می تواند به پیشگیری یا کاهش صدمات کمک کند.

 به طور کلی اگر مبتلا به کبد چرب بخصوص NASH هستید، باید به نکات زیر توجه کنید:

• کاهش وزن (کاهش وزن معمولا بدین معناست که وزن باید به میزان نیم تا یک کیلوگرم در هفته کاهش یابد.)
• کاهش میزان تری گلیسرید از طریق رژیم غذایی و مصرف دارو
• جلوگیری از مصرف الکل
• کنترل دیابت
• مصرف غذاهای سالم و متعادل
• افزایش فعالیت بدنی
• چکاپ منظم و آزمایش توسط پزشک متخصص کبد

درمان بیماری کبد چرب:

امروزه کبد چرب مورد توجه بسیاری از تحقیقات قرار گرفته است. دانشمندان در حال مطالعه این موضوع هستند که آیا داروهای مختلف از جمله داروهای جدید دیابتی (در صورت نداشتن دیابت) می تواند به کاهش التهاب کبد کمک کند. این داروها شامل متفورمین، پیوگلیتازون، روزیگلیتازون و بتائین می باشند. داروی دیگری که در حال تحقیق می باشد، اورلیستات می باشد- دارویی که مانع جذب چربی موادغذایی می شود.  نتایج اولیه نشان می دهد که اورلیستات می تواند مقدار چربی در کبد را کاهش دهد.

بیماری کبد چرب:

بیماری کبد چرب به نام های کبد چرب الکلی، استیتوهپاتیت الکلی، NAFLD، NASH، کبد چرب غیرالکلی، استیتوهپاتیت غیرالکلی معروف می باشد.

بیماری کبد چرب چیست؟

کبد بزرگترین عضو بدن است که به هضم مواد غذایی، ذخیره انرژی و از بین بردن سموم کمک می کند. کبد چرب بیماری است که در آن، چربی زیاد در کبد تجمع می یابد.

کبد چرب به دو دسته تقسیم می شود:

• کبد چربی غیرالکلی یا NAFLD
• کبد چرب الکلی یا استیتوهپاتیت الکلی

1- کبد چرب غیرالکلی یا NAFLD:

NAFLD نوعی بیماری کبد چرب است که ارتباطی با مصرف مشروبات الکلی ندارد. این بیماری بر دو دسته است:

• کبد چرب ساده که چربی در کبد تجمع یافته اما موجب التهاب و یا صدمه به سلول های کبد نمی شود. کبد چرب ساده معمولا چندان وخیم نیست که موجب آسیب به کبد یا عوارض جدی شود.
• استئاتوهپاتیت غیرالکلی (NASH) که موجب التهاب و آسیب به سلول های کبدی و نیز تجمع چربی در کبد می شود. التهاب و آسیب به سلول های کبد موجب فیبروز یا آسیب کبد می شود. NASH نیز منجر به سیروز یا سرطان کبد می شود.

2- بیماری کبد چرب الکلی:

کبد چرب الکلی ناشی از مصرف زیاد مشروبات الکلی است. در این بیماری، کبد ترکیبات الکلی را تجزیه می کند و آنها را از بدن خارج می کند. اما فرایند تجزیه این ترکیبات می تواند مواد مضر و خطرناکی را تولید کند. این مواد می توانند به سلول های کبد آسیب بزنند، موجب التهاب شوند و سیستم دفاع بدن را ضعیف کنند. بنابراین هرچه مصرف الکل بیشتر باشد، میزان صدمه به کبد بیشتر خواهد بود. بیماری کبد چرب الکلی اولین مرحله از بیماری کبد چرب محسوب می شود که مراحل بعدی شامل هپاتیت الکلی و سیروز کبد می باشد.

چه کسانی در معرض ابتلا به کبد چرب هستند؟

محققان هنوز علت بروز بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) را نمی دانند اما می دانند که این بیماری در بین افراد زیر شایعتر است:

• دیابت نوع 2 و افراد مستعد دیابت
• چاقی
• افراد میانسال یا سالمند (احتمال ابتلای کودکان به این بیماری نیز وجود دارد)
• نژاد اسپانیایی و نژاد سفیدپوستان غیر اسپانیایی. این بیماری در افریقایی های اهل امریکا شیوع کمتری دارد
• افرادی که چربی خونشان اعم از کلسترول و تری گلیسریدشان بالاست
• افراد مبتلا به فشارخون
• افرادی که از داروهای کورتیکواستروئید و داروهای سرطان استفاده می کنند.
• افرادی که مبتلا به بیماری های متابولیک از جمله سندروم متابولیک هستند
• افرادی که دچار کاهش وزن ناگهانی شده اند
• افراد مبتلا به عفونت های خاص مثل هپاتیت C
• افرادی که در معرض سموم هستند

حدود 25 درصد از مردم در سراسر دنیا به این بیماری مبتلا هستند. از آنجایی که نرخ چاقی، دیابت نوع 2 و کلسترول در امریکا رو به افزایش است لذا نرخ بیماری NAFLD نیز رو به افزایش می باشد. این بیماری شایعترین بیماری مزمن کبد در امریکاست.
کبد چرب الکلی تنها در افرادی روی می دهد که بشدت از مشروبات الکلی استفاده می کنند بخصوص افرادی که سابقه زیادی در مصرف این مشروبات دارند. بنابراین این بیماری بیشتر افراد الکلی، زنان، افراد چاق یا افرادی که دچار جهش ژنتیکی هستند را تهدید می کند.

علایم کبد چرب:

NAFLD و کبد چرب الکلی معمولا بیماری های خاموشی هستند که هیچ علایمی ندارند. این بیماری با احساس خستگی یا درد در طرف راست و بالای شکم، خود را نشان می دهد.

تشخیص کبد چرب:

از آنجایی که کبد چرب غالبا بدون علایم است لذا تشخیص آن چندان راحت و آسان نیست. بنابراین اگر نتایج آزمایش کبد غیرعادی بود، پزشک ممکن است به بیماری کبد چرب مشکوک شود. از همین رو پزشک برای تشخیص این بیماری از موارد زیر استفاده می کند:

• سابقه پزشکی بیمار
• معاینه بدن
• آزمایش خون و عکس برداری و گاهی اوقات بایوپسی

پزشک علاوه بر بررسی سابقه پزشکی بیمار می تواند مصرف الکل و وجود چربی در کبد که از علایم کبد چرب الکلی یا غیرالکلی است را مورد ارزیابی قرار دهد. همچنین می تواند نوع داروها که ممکن است موجب NAFLD شود را مورد بررسی قرار دهد.
در طول معاینه، پزشک بدن بیمار و وزن و قد او را چک می کند و علایم بیماری کبد چرب اعم از

• بزرگ شدن کبد
• علایم سیروز کبد مثل یرقان که باعث زرد شدن پوست و سفیدی چشم می شود را بررسی می کند.

برای تشخیص بیماری کبد چرب از آزمایشات خون مثل آزمایش کبد و تعداد گلبول ها استفاده می شود. در برخی موارد نیز از عکس برداری برای مشاهده میزان چربی در کبد و سفت شدن آن استفاده می شود. سفت شدن کبد می تواند به معنی سیروز یا همان آسیب کبد باشد. در برخی موارد پزشک با استفاده از بایوپسی به تشخیص بیماری پرداخته و شدت نارسایی کبد را مورد بررسی قرار می دهد.

درمان بیماری کبد چرب:

پزشکان کاهش وزن را برای کبد چرب غیرالکلی توصیه می کنند. کاهش وزن می تواند میزان چربی در کبد، التهاب و فیبروز را کاهش دهد. درصورتی که دلیل بروز NAFLD مصرف یک داروی خاص باشد، مصرف آن دارو باید به تجویز پزشک قطع گردد. اما قطع مصرف دارو باید زیرنظر پزشک انجام شود. گاهی پزشک مصرف یک دارو را بتدریج کمتر می کند و آن را با داروی دیگری جایگزین می کند.
تاکنون ثابت نشده که دارویی می تواند NAFLD را درمان کند. محققان در حال بررسی این موضوع هستند که آیا داروهای دیابتی یا ویتامین ای می تواند در درمان این بیماری مفید باشد.
مهمترین بخش از درمان بیماری کبد چرب الکلی، قطع مصرف الکل است. این دسته از بیماران می توانند به درمانگر یا مشاوره مراجعه کنند و یا در برنامه ترک مصرف الکل شرکت نمایند. البته داروهایی برای کاهش میل به مصرف الکل وجود دارد.
بیماری کبد چرب الکلی و غیرالکلی می تواند به سیروز کبد منجر شود. پزشکان می توانند عوارض ناشی از سیروز کبد را به کمک داروها و برخی اقدامات درمان کنند. اگر سیروز کبد منجر به نارسایی کبد شود، در این صورت از پیوند کبد استفاده می شود.
 

تغییر سبک زندگی و کمک به بیماری کبد چرب:

در صورت ابتلا به هر نوع بیماری کبد چرب، برخی تغییرات در سبک زندگی می تواند به بیمار کمک کند:

• مصرف غذاهای سالم، کم کردن میزان نمک و شکر، مصرف بیشتر میوه ها، سبزیجات و غلات
• تزریق واکسن هپاتیت آ و ب، آنفلوآنزا و بیماری پنموکوک. در صورت ابتلا به هپاتیت آ یا ب و همچنین داشتن کبد چرب، احتمال ابتلا به نارسایی کبد وجود دارد. بنابراین افراد مبتلا به بیماری مزمن کبد، بیشتر در معرض ابتلا به عفونت هستند لذا این دو واکسن برای آنها بسیار مهم است.
• ورزش منظم می تواند به کاهش وزن و میزان چربی کبد کمک کند.
• مشورت با پزشک قبل از مصرف مکمل های رژیمی مثل ویتامین ها یا هرنوع مکمل یا داروهای جایگزین، چون برخی داروهای گیاهی می تواند به کبد آسیب بزند.

        تنظیم کننده : زهرا محبی (کارشناس ارشد تغذیه)